Meteoroid, meteor, bolid, meteoryt. Co oznaczają te pojęcia? Czy oznaczają to samo? Czy można ich używać zamiennie?
Meteoryt
Meteoryt to kosmiczna skała (najczęściej fragment planetoidy), której udało się przetrwać lot w atmosferze i spaść na naszą planetę. Ujmując to bardziej ogólnie, meteoryt jest małą częścią jednego ciała niebieskiego po spadku na powierzchnię innego ciała niebieskiego. Co prawda definicja Międzynarodowej Unii Astronomicznej z 2006 roku mówi, że „meteoryt to dowolny naturalny obiekt stały, który przetrwał fazę meteorytu w gazowej atmosferze planety bez całkowitego odparowania” i nie mówi nic o spadku (ani o skorupie obtopieniowej), a to oznacza, że spadający swobodnie kosmiczny kamień już jest meteorytem. Ta definicja jest wadliwa w mojej opinii – nasz Księżyc nie ma atmosfery, a jego powierzchnia usiana jest kraterami i meteorytami.
Meteoroid
Meteoroid to okruch skalny poruszający się w przestrzeni międzyplanetarnej (zazwyczaj wokół Słońca). Masy meteoroidów zawierają się w przedziale od 10-6 do 106 grama. Pochodzą one głównie z dwóch źródeł: z rozpadu komet lub z rozpadu planetoid, aczkolwiek spotykane są meteoroidy pochodzenia planetarnego (np: z Marsa). Kometa (która – jak wiadomo – jest mieszaniną lodu i pyłu) zbliżając się do Słońca zaczyna parować uwalniając drobne cząstki materii, które poruszają się po orbicie zbliżonej do orbity komety. Jeśli Ziemia znajdzie się na przecięciu orbity komety, meteoroidy wpadając w atmosferę dają zjawisko meteoru. Drugim – głównym – źródłem meteoroidów są planetoidy. Nieustannie zderzają się one ze sobą rozkruszając się na coraz to drobniejsze części (meteoroidy). Meteoroid pochodzący z rozpadu planetoid wpadając w atmosferę ziemską także daje zjawisko meteoru.
Meteor
Meteor jest to zjawisko świetlne powstające w atmosferze ziemskiej, które jest efektem przelotu meteoroidu przez atmosferę. Meteoroidy poruszają się w przestrzeni międzyplanetarnej z prędkościami rzędu kilkudziesięciu km/s – zazwyczaj od 12 do 72 km/s. Odłamek skalny lecąc z tak wielką prędkością na wysokości około 100 km zaczyna napotykać cząsteczki atmosfery ziemskiej, które rozgrzewają go (dzięki tarciu) i zaczyna sublimować (przejście ze stanu stałego w lotny – gazowy). Rozgrzewa się on do tego stopnia, że jonizuje otaczające go bezpośrednio powietrze, które zaczyna świecić. Świecenie to trwa przeważnie kilka sekund, po czym meteor gaśnie. Meteory potocznie nazywa się „spadającymi gwiazdami”.
Jak można odróżnić, który meteor jest pochodzenia kometarnego, a który pochodzi z rozpadu planetoid? Jest to w miarę proste, dla każdego miłośnika astronomii. Podczas zderzeń planetoid, z miejsca kolizji wyrzucane są na wszystkie możliwe strony kawałki skalne. Odłamek taki (meteoroid) wpadając w atmosferę ziemską daje zjawisko pojedynczego meteoru (chyba, że się rozkruszy w czasie lotu). Przewidzenie pojawienia się takiego meteoru jest niemożliwe. Nazywa się go meteorem sporadycznym. Natomiast meteory, których pojawienia także nie możemy przewidzieć, lecz możemy przypuszczać że się pojawią, to meteory pochodzące z rojów meteorów. Pochodzą one z rozpadu komet.
Bolid
Bolid jest to duży i jasny meteor. Meteoroidy o wadze (umownie) większej od 1 kg dają zjawisko bardzo jasnego meteoru – nazywamy to bolidem. Jasność bolidów jest większa od -4 wielkości gwiazdowej (magnitudo). Bolidy o jasności większej od -8 magnitudo nazywa się bolidami dziennymi, gdyż można je obserwować także w dzień. Przelot bolidu zazwyczaj kończy się detonacjami po czym na ziemię spada(ją) meteoryt(y).
Tektyty i impaktyty
Chciałbym jeszcze pokrótce wytłumaczyć co oznaczają pozostałe dwa słowa tytułu tego serwisu (MTI) – tektyty i impaktyty. Duży meteoryt w momencie uderzenia w Ziemię topi się, podobnie jak i ziemia pod nim. Fragmenty stopionej materii, które są wyrzucane w momencie uderzenia (nawet na znaczne odległości) nazywamy tektytami. Natomiast skały miażdżone pod meteorytem nazywamy impaktytami.